Karavira

From Jatland Wiki
(Redirected from Karvir)
Jump to navigation Jump to search
Author:Laxman Burdak, IFS (R)

Karavira (करवीर) may be:

  1. Karavira (करवीर) was a Nagavanshi King mentioned in Mahabharata.
  2. Karavira (करवीर) is a place name mentioned by Panini under Sakhyadi (सख्यादि) (4.2.80.9) group. [1]
  3. Karavira (करवीर) is name of a Forest near Dwarka, Gujarat
  4. Karavirapura (करवीरपुर) is ancient name of Kolhapur , Maharashtra. Karvir is a tehsil in Kanvir subdivision of Kolhapur district in Maharashtra.
  5. Karavira (करवीर) is sanskrit name of a plant Nerium indicum or Kannhera.
  6. Karvir (करवीर) is a Jat clan.

Variants

Mention by Panini

Karavira (करवीर) is a place name mentioned by Panini under Sakhyadi (सख्यादि) (4.2.80.9) group. [2] Clan may get name from this place.

History

Karavira (करवीर) is a place name mentioned by Panini under Sakhyadi (सख्यादि) (4.2.80.9) group. [3]


Rajatarangini[4] tells ....Among the trees, karavira alone, owing to the loveliness of its floors, has the dignity of beauty, and the flowers become useful in the worship of the Shivalinga. So among the several ministers of the king, one alone named Bhuṭṭa, younger brother of Jahlu (?), attained, dignified excellence. The offering which he made to Mahadeva the Jyeshtarudra, otherwise called the Bālakeshvara, and set up by Vashishta, was accepted by the god who appeared in person. There he built a town without a defect, named Bhuṭṭapura with maṭhas, religious schools and high buildings. In the capital also he set up a Hara, named Bhuṭṭeshvara, and in the village of Maḍava he excavated a tank named Dharmmavibhramadarpana. (p.217)

करवीर

विजयेन्द्र कुमार माथुर[5] ने लेख किया है ...1. Karavira (करवीर) (AS, p.140): करवीर एक वन है जो गुजरात राज्य के द्वारका के निकट सुकक्ष नामक पर्वत के एक ओर स्थित था। 'सुकक्षं परिवार्यैनं चित्रपुष्पं महावनम्, शतपत्रवनं चैव करवीर कुसुंभि च।' ( सभा पर्व महाभारत 38 दाक्षिणात्य पाठ)

विजयेन्द्र कुमार माथुर[6] ने लेख किया है ...2. Karavira (करवीर) (AS, p.140): कोल्हापुर (महाराष्ट्र) का प्राचीन पौराणिक नाम था। इसे काराष्ट्र के अंतर्गत माना गया है। करवीर क्षेत्र को पुराणों तथा महाभारत में पुण्यस्थली कहा है- 'क्षेत्रं वै करवीराख्यं क्षेत्रं लक्ष्मीविनिर्मितम्' (स्कंद पुराण, सह्यादि. उत्तरार्ध 2,25) करवीरपुरे स्नात्वा विशालायां कृतोदक: देवहृदमुपस्पृश्य ब्रह्मभूतो विराजते।' (अनुशासन पर्व महाभारत 25,44)


पौराणिक संदर्भ: 'करवीर क्षेत्र माहात्म्य' तथा 'लक्ष्मी विजय' के अनुसार कौलासुर दैत्य को वर प्राप्त था कि वह स्त्री द्वारा ही मारा जा सकेगा, अतः विष्णु स्वयं महालक्ष्मी रूप में प्रकट हुए और सिंहारूढ़ होकर करवीर में ही उसको युद्ध में परास्त कर संहार किया। मृत्यु पूर्व उसने देवी से वर याचना की कि उस क्षेत्र को उसका नाम मिले। देवी ने वर दे दिया और वहीं स्वयं भी स्थित हो गईं, तबसे इसे 'करवीर क्षेत्र' कहा जाने लगा, जो कालांतर में 'कोल्हापुर' हो गया। माँ को कोलासुरा मर्दिनी कहा जाने लगा। पद्मपुराणानुसार यह क्षेत्र 108 कल्प प्राचीन है एवं इसे महामातृका कहा गया है, क्योंकि यह आद्याशक्ति का मुख्य पीठस्थान है।[7]

In Mahabharata

Karavira (करवीर) was a Nagavanshi King mentioned in Mahabharata (I.31.12), (V.101.14)/(V.103),

Karavirapura (करवीरपुर) is mentioned in Mahabharata (XIII.26.41).


Adi Parva, Mahabharata/Mahabharata Book I Chapter 31 gives Names of Chief Nagas. Karavira is included in verse (I.31.12).[8]


Udyoga Parva/Mahabharata Book V Chapter 101 describes Bhogavati city and innumerable Nagas dwelling there. Karavira is mentioned in verse (V.101.14). ..."Karavira, Pitharaka, Samvritta, Vritta, Pindara, Vilwapatra, Mushikada, Shirishaka, (Mahabharata:V.101.14)[9]


Anusasana Parva/Book XIII Chapter 26 mentions the sacred waters on the earth. Karavirapura (करवीरपुर) is mentioned in Mahabharata (XIII.26.41). [10].....Bathing in Kalashya, one acquires a large quantity of water (for use in the next world). A man, by bathing in the city of Agni (Agnipura), acquires such merit as entitles him to live during his next birth in the city of Agni's daughter. Bathing in Vishala in Karavirapura ? and offering oblations of water unto one's Pitris, and performing one's ablutions in Devahrada too, one becomes identified with Brahma and shines in glory as such.

Karvir Jat clan.

Karvir (करवीर) [11] Karwir (करवीर) is Gotra of Jats[12]found in Nagaur district in Rajasthan.

Origin: Karavira (करवीर) was a Nagavanshi King mentioned in Mahabharata, who may be originator of the Karvir clan. They are of Iranian origin initially found around Lake Urmia. One of Islands around this lake is called Kariveh, which probably gives name to this clan.


Distribution in Rajasthan: Karvir (करवीर) Jat clan is found in Kharnal village of Nagaur district Rajasthan.

External links

References

  1. V. S. Agrawala: India as Known to Panini, 1953, p.506
  2. V. S. Agrawala: India as Known to Panini, 1953, p.506
  3. V. S. Agrawala: India as Known to Panini, 1953, p.506
  4. Kings of Kashmira Vol 2 (Rajatarangini of Kalhana)/Book VIII (i) ,p.217
  5. Aitihasik Sthanavali by Vijayendra Kumar Mathur, p.140
  6. Aitihasik Sthanavali by Vijayendra Kumar Mathur, p.140
  7. भारतकोश-करवीरपु
  8. करवीरः पुष्पदंष्ट्र एॢकॊ बिल्वपाण्डुकः, मूषकादः शङ्खशिराः पूर्णदंष्ट्रॊ हरिद्रकः (I.31.12)
  9. करवीरः पीठरकः संवृत्तॊ वृत्त एव च, पिण्डारॊ बिल्वपत्रश च मूषिकादः शिरीषकः(V.101.14)
  10. कलश्यां वाप्य उपस्पृश्य वेद्यां च बहुशॊ जलाम, अग्नेः पुरे नरः सनात्वा विशालायां कृतॊदकः, देव ह्रद उपस्पृश्य बरह्मभूतॊ विराजते (XIII.26.41)
  11. Dr Ompal Singh Tugania: Jat Samuday ke Pramukh Adhar Bindu, p.30,sn-230.
  12. डॉ पेमाराम:राजस्थान के जाटों का इतिहास, 2010, पृ.297

Back to Jat Gotras